پروتز دندان و انواع آن (قسمت اول)

پروتز به اندامهای مصنوعی بدن گفته میشود. منظور از پروتز در دندانپزشکی، دندانهای مصنوعی میباشند و شامل دو دسته هستند که عبارتند از:
پروتز ثابت و پروتز متحرک

پروتز ثابت چیست ؟

پروتز ثابت به پروتزی اطلاق میگردد که بر روی دندان یا دندانهای پایه که قبلا برای این کار تراش خوردهاند سیمان شده و ثابت میگردد. پروتز کامل در فرد کاملاً بی دندان استفاده میشود و به دست دندان مشهور است. پروتز پارسیل در بیمارانی کاربرد دارد که در حد میانه بین پروتز ثابت و کامل قرار دارند. یعنی بی دندان نیستند ولی بعللی همچون وسعت یا تعدد نواحی بی دندانی یا عوامل اقتصادی یا سایر علل امکان دریافت درمان پروتز ثابت را نیز ندارند. این نوع پروتز اسکلتی فلزی دارد که بهوسیله زوائدی نیروهای جونده را بین دندانها و نیز لثه پخش میکنند.

انواع پروتز ثابت :

1 - ونیرها (veneer)
2 - روکش (Crown)
3 - روکش دندان شیری «SSC»
4 - بریج (Bridge)
5 - ایمپلنت

برای دیدن متن کامل به ادامه ی مطلب مراجعه فرمایید

پروتز دندان و انواع آن  (قسمت اول)

پروتز به اندامهای مصنوعی بدن گفته میشود. منظور از پروتز در دندانپزشکی، دندانهای مصنوعی میباشند و شامل دو دسته هستند که عبارتند از:
پروتز ثابت و پروتز متحرک

پروتز ثابت چیست ؟

پروتز ثابت به پروتزی اطلاق میگردد که بر روی دندان یا دندانهای پایه که قبلا برای این کار تراش خوردهاند سیمان شده و ثابت میگردد. پروتز کامل در فرد کاملاً بی دندان استفاده میشود و به دست دندان مشهور است. پروتز پارسیل در بیمارانی کاربرد دارد که در حد میانه بین پروتز ثابت و کامل قرار دارند. یعنی بی دندان نیستند ولی بعللی همچون وسعت یا تعدد نواحی بی دندانی یا عوامل اقتصادی یا سایر علل امکان دریافت درمان پروتز ثابت را نیز ندارند. این نوع پروتز اسکلتی فلزی دارد که بهوسیله زوائدی نیروهای جونده را بین دندانها و نیز لثه پخش میکنند.

انواع پروتز ثابت :

1 - ونیرها (veneer)
2 - روکش (Crown)
3 - روکش دندان شیری «SSC»
4 - بریج (Bridge)
5 - ایمپلنت

ونیرها (veneer)

امروزه دیگر دلیلی ندارد که فاصله بین دندانها یا دندانهای رنگ گرفته، بدشکل و کج خود را تحمل کنید. یک ونیر که روی دندانهای شما قرار داده میشود، اشتباه طبیعت و یا آسیب ناشی از یک صدمه را تصحیح کرده و به شما کمک میکند تا لبخندی زیبا داشته باشید. ونیرها نازک بوده و پوستههایی هستند که با مواد همرنگ دندان برای هرفرد، بطور خاص ساخته میشوند تا سطح جلویی دندانها را پوشش دهند. آنها معمولاً در لابراتوار و توسط تکنسین دندانساز، از روی مدلی که توسط دندانپزشک شما تهیه شده، ساخته میشوند. این یک درمان غیر قابل برگشت است، زیرا برای تطبیق پوسته ونیر روی دندان، لازم است مقدار کمی از مینای دندان برداشته شود. دندانپزشک ممکن است به شما توصیه کند که از بعضی غذاها و نوشیدنیها که ونیر شما را بدرنگ میکند،مثل چای و قهوه پرهیز کنید. گاهی ممکن است ونیر ترک بردارد یا دچار شکستگی شود ولی برای اغلب افراد، زیبایی حاصل از کاربرد آن بیشتر ارزش دارد.

روکش (Crown)

شما ممکن است برای پوشاندن یک دندان و بازگرداندن شکل و اندازه طبیعی آن، نیازمند روکش باشید. یک روکش دندان، دندان شما را قویتر ساخته و ظاهر آن را بهبود میبخشد. وقتی میزان کافی از نسج دندان برای نگهداری یک پرکردگی وسیع باقی نمانده باشد، روکش میتواند آن دندان را بپوشاند. روکشها ممکن است برای اتصال یک بریج، محافظت از یک دندان ضعیف و یا ترمیم دندانی که قبلاً شکسته است، بکار روند. روکش درمان خوبی برای دندانهای بدرنگ و یا بدشکل است. همچنین برای پوشاندن یک ایمپلنت دندانی نیز استفاده میشود. اگر دندانپزشک شما روکش شدن دندان را توصیه میکند، احتمالاً به یکی از دلایل فوق میباشد تا به شما کمک کند دندانهایی سالم و لبخندی زیبا داشته باشید.

موارد استفاده روکش کردن دندان

- دردندانهایی که دارای پرکردگیهای وسیع بوده، قادر به تحمل فشارهای جویدن نبوده و بسیار شکننده میباشند، پس ناچاراً باید روکش شوند.
- دندانهایی که تاج آنها شکسته و یا مقدار نسج باقیمانده دندان گیر کافی برای پرکردگی نداشته باشد.
- دندانهای معالجه عصب شده؛ دندانی که به معالجه عصب نیاز پیدا میکند معمولاً دارای پوسیدگی وسیع و پیشرفتهای بوده و ابتدا به ساکن مقدار زیادی از نسج سالم مینا و عاج را از دست داده است، ثانیاً دندانپزشک برای دسترسی به عصب داخل ریشه ناچاراً مقداری از نسج سالم دندان را بر میدارد، ثالثاً دندان تغذیه داخلی خود را از دست داده و قدری خشک میگردد. رابعاً، دندان ممکن است بر اثر خونریزی داخلی و یا بیماری پالپ (عصب و بافت داخل دندان) تغییر رنگ داده باشد.
- زیبایی: دندانهای تیره، بدرنگ و با شکلهای غیر طبیعی نیز نیاز به ترمیم توسط روکش دارند.
- ترکهای دندانی
- بازسازی سطوح جونده

روکش دندان شیری «SSC»

این روکش های فولادی زنگ نزن به رنگ فلزی بوده و در موارد خاص با توجه به نظر دندانپزشک تجویز میشوند: ترمیم دندانهای شیری یا دائمی جوان با ضایعات پوسیدگی وسیع، ترمیم دندانهای با ناهنجاری ارثی، ترمیم پس از درمان ریشه دندان شیری یا دائمی که خطر شکستگی ساختمان تاج باقیمانده زیاد است، ترمیم دندان شکسته و ترمیم دندانها در افراد ناتوان یا کسانی که بهداشت دهان فوقالعاده ضعیفی دارند و احتمال دارد سایر مواد در دهان آنها با شکست روبرو شود. روکش با مواد سمانی خاص به دندان چسبانده میشود و وجود آن هیچ مشکلی در لق شدن دندان شیری و رویش جانشین دائمی آن ایجاد نمیکند. در صورتی که روکش لق شده بود، بلافاصله به دندانپزشک مراجعه نمائید تا مجدداً آن را با دندان تطابق داده و سمان کند. لازم به ذکر است که بلع احتمالی روکش بسیار نادر بوده و در صورت وقوع معمولاً بدون هیچ مشکلی در عرض 10- 7 روز دفع میگردد.

بریج (Bridge)

اگر شما یک یا چند دندان را از دست بدهید، دچار مشکل در جویدن و صحبت کردن میشوید. در این صورت بریج یکی از درمانهایی است که با جایگزینی دندانهای از دست رفته به حفظ شکل صورت و کاهش مشکلات جویدن کمک میکند. بریج ثابت، دندانهای از دست رفته را که بین دندانهای دیگر هستند، جایگزین میسازد و نمای زیبایی دارد. این نوع ترمیم ممکن است از طلا، آلیاژها، پرسلن (چینی) یا ترکیبی از این مواد باشد و به منظور ساپورت، به دندانهای مجاور که به آنها دندانهای پایه اطلاق میشود، باند شده یا به روکش روی آنها متصل میشود. برخلاف بریجهای متحرک که میتوانید آنها را بیرون آورده و تمیز نمائید، یک بریج ثابت فقط توسط دندانپزشک میتواند برداشته شود. یک بریج ایمپلنت، دندانهای مصنوعی را مستقیماً به استخوان فک یا زیر لثه، بسته به نوع بریجی که دندانپزشک تجویز کند، متصل مینماید. بنابراین بسیار مهم است که دندانهای باقیمانده خود را تمیز و سالم نگهدارید. بریج؛ دندان جایگزین شونده به دندانهای کناری با استفاده از تراش آنها چسبانده میشود و غالباً از یک اسکلت فلزی روکش شده توسط چینی ساخته میشود.

بریج در چه مواردی توصیه میگردد؟

اگر دندان یا دندانهایی از دست بروند و دندانهای کناری قادر به تحمل فشار باشند، بریج توصیه میشود. برای روکش های فلزی میزان تراش کمتر بوده و برای روکش های چینی با اسکلت فلزی مقدار تراش بیشتر بوده و برای روکشهای تمام چینی اندکی بیشتر است. ضمناً سطح جونده در صورتی که قرار باشد با چینی پوشانده شود نیاز به تراش بیشتری دارد. مقداری از فضای حاصل از تراش دندان صرف اسکلت فلزی و مقداری صرف پوشاندن سیاهی رنگ فلز توسط مواد اوپک و بقیه آن صرف اضافه نمودن چینی مخصوص عاج و مینای دندان میگردد.

مواد مورد استفاده در روکش و بریج

پرسلن (سرامیک/چینی)

این ماده بصورت اینله، انله، روکش و ونیرهای زیبایی استفاده میشود. ونیر پوسته بسیار نازکی از پرسلن است که میتواند جایگزین مینای دندان شود و یا بخشی از آن را میپوشاند. ترمیمهای پرسلن بطور خاصی مورد قبول و پسند عامه مردم هستند، زیرا رنگ و شفافیت آنها مشابه مینای دندان طبیعی است. این نوع ترمیم حداقل دو جلسه و گاهی بیشتر وقت نیاز دارد. ترمیم با پرسلن تحت کشش یا فشار مستعد شکستن است. مقاومت آنها بستگی به ضخامت کافی پرسلن و قدرت باند آن با دندان زیرین دارد. آنها نسبت به سایش بسیار مقاومند، اما اگر سطح پرسلن خشن باشد، به سرعت سبب سایش دندانهای مقابل میشود.

پرسلن وفلز

نوع دیگری از ترمیم غیر مستقیم است که بسیار قوی و با دوام بوده و در روکش یا بریج بکار میرود. این نوع ترمیم قویتر از پرسلن به تنهایی است. قسمت زیادی از دندان باید تراش داده شود تا این نوع ترمیم روی آن تطابق یابد. گرچه بسیار مقاوم به سایش میباشند، ترمیمهای پرسلن اگر سطح خشن داشته باشند، سبب سایش دندانهای طبیعی مقابل میگردند. ممکن است در ابتدای جایگذاری ترمیم کمی حساسیت به سرما یا گرما وجود داشته باشد. اغلب بیماران مشکلی با این نوع ترمیم ندارند، گرچه تعداد کمی نسبت به بعضی انواع فلز استفاده شده در ترمیم، حساسیت و آلرژی نشان دادهاند.

آلیاژ طلا
آلیاژ طلا، حاوی طلا، مس و سایر فلزاتی است که ترمیمی قوی بصورت روکش یا بریج را بدست میدهد. آنها معمولاً برای اینله، انله، روکش و بریجهای ثابت استفاده میشوند. بسیار مقاوم به خوردگی و تیرگی رنگ هستند. مقاومت بالایی به شکستن و سائیدگی دارند و این امر موجب میگردد که دندانپزشک، حداقل میزان ساختمان دندان را حین تراش بردارد. آلیاژهای طلا مشکلی برای دندانهای مقابل ایجاد نکرده و بخوبی توسط بیماران تحمل میشوند. گرچه رنگ فلزی آنها شبیه نمای دندان طبیعی نیست.

آلیاژ فلزی
آلیاژهای فلزی غیر قیمتی به رنگ نقره هستند و در روکش، بریج ثابت و دنچر پارسیل استفاده میشوند. آنها نسبت به خوردگی و تیرگی رنگ بسیار مقاومند و مقاومت بالایی به شکستگی و سایش دارند. رنگ فلزی آنها نمای دندان طبیعی را ندارد. بعضی بیماران ممکن است نسبت به فلزات، واکنش آلرژیک نشان دهند و در صورت کاربرد آنها ممکن است ابتدائاً حساسیت به سرما و گرما وجود داشته باشد.

ایمپلنت

هیچ چیز جانشین دندانهای سالم نمیشود. ولی وقتی شما دندانی را به دلیل بیماری یا حادثه از دست دادهاید، بهتر است بدانید که راهی برای بازگرداندن لبخند زیبای شما وجود دارد. یک ایمپلنت دندانی ظاهر و احساسی شبیه دندان از دست رفتهتان به شما میدهد.
ایمپلنت پین های باریکی هستند که از تیتانیوم خالص سازگار ساخته شده که درون استخوان فک گذاشته می شود. دندان متحرک، قابل اتصال به این ایمپلنت ها هستند. حدود 3 تا 6 ماه زمان لازم برای رشد و ترمیم استخوان اطراف ایمپلنت است.
دندانپزشک یک پایه یا فریم فلزی را زیر لثه شما قرار میدهد که درست شبیه ریشه یک دندان به استخوان فک متصل میشود. سپس دندانپزشک یک دندان جایگزین را روی ایمپلنت قرار میدهد به نحوی که شبیه وضعیت دندان اصلی خود شما به نظر آید. ایمپلنت پین های باریکی هستند که از تیتانیوم خالص سازگار ساخته شده که درون استخوان فک گذاشته می شود.
دندان متحرک، قابل اتصال به این ایمپلنت ها هستند. حدود 3 تا 6 ماه زمان لازم برای رشد و ترمیم استخوان اطراف ایمپلنت است. . ایمپلنت یا دندان کاشتنی تشکیل شده است از پایهای که عمدتاً از جنس فلز تیتانیوم بوده و توسط جراح در استخوان فک کار گذاشته شده و سپس بر روی آن دندان قرار میگیرد.
هنگام انتخاب ایمپلنت میزان استخوان در دسترس، میزان استحکام استخوان و زمان گذاشتن ایمپلنت در نظر گرفته می شود. اگر استخوان کافی برای گذاشتن ایمپلنت در دسترس نباشد می توان در شرایط خاص مقداری استخوان برگرفته از نقاط دیگر پیوند زد.همچنین بر حسب میزان سختی استخوان انواع پیچ دار و بدون پیچ ایمپلنت انتخاب می شود. ایمپلنت می تواند بلافاصله پس از از دست رفتن دندان و کشیدن آن یا پس از زمان طولانی ترمیم، جایگزین شود. شکل ایمپلنت مانند ریشه دندان طبیعی است. پس از از دست رفتن دندان در صورت عدم جایگزینی سریع با ایمپلنت امکان تحلیل استخوان و کاهش توانایی جویدن و کج شدن دندانهای کناری است. اگر گذاشتن با تاخیر ایمپلنت پیشنهاد می شود ایمپلنت های کوچکتر و استوانه ای به دلیل در دسترس بودن استخوان کمتر استفاده می شود.
مکان گذاشتن ایمپلنت و نوع سیستم مناسب تنها بوسیله معاینه ای که دندانپزشک انجام میدهد با در نظر گرفتن سایر شرایط قابل بیان است. میزان حجم و دانسیته استخوان فک، تعداد و موقعیت و استحکام دندانهای طبیعی فرد، شرایط لثه، شرایط و تعداد دندانهای فک مقابل از عوامل مهم حین معاینه است. لازم به ذکر است که ایمپلنت نیاز به جراحی دارد، بنابراین بیماران باید از نظر کلی در سلامت بسر برند، لثههای سالم داشته و استخوان کافی جهت ساپورت ایمپلنت داشته باشند. در ضمن باید مقید به رعایت دقیق بهداشت دهان و ملاقاتهای مرتب با دندانپزشک باشند.

در چه مواردی از ایمپلنت استفاده می شود؟

الف- فاصله بین دندانهای جلو در اثر از دست رفتن یک دندان بطوری که دندانهای مجاور آن طبیعی باشند.
از دست رفتن دندان می تواند به دلیل پوسیدگی، بیماری لثه و یا تصادفات باشد. اگر دندان در منطقه زیبایی باشد علاوه بر زیبایی سلامتی دندان نیز متاثر می شود. فاصله طولانی بی دندانی باعث رویش دندانهای فک مقابل به این فاصله و جابجایی دندانهای بالا و پایین و از دست رفتن اکلوژن مناسب می شود. عمل جویدن نیز متاثر شده و مفاصل فک پایین در طولانی مدت دردناک می شود.

درمان

1- بریج سه واحدی که مستلزم قربانی کردن دو دندان سالم مجاور است.
2- بریجی که به دندانهای مجاور چسبیده ولی عمر آن محدود است.(Maryland Bridge)
3- بریج تنها تاج دندان را جایگزین می کند ولی ریشه را جایگزین نمی کند و نیروهای جویدن به استخوان زیرین منتقل نمی شود و و در طول زمان حجم و ارتفاع استخوان کاهش می یابد .

ایمپلنت درمان بهتری است چون هم دندانهای کناری تراش نمی خورند و هم بطور کامل ساختار دندان حفظ می شود و نیروهای جویدن به استخوان منتقل می شود و حجم استخوان بدون تغییر می ماند.

ب- فاصله زیاد بین دندان ها در اثر از دست رفتن یک یا بیش از یک دندان بطوری که دندانهای مجاور آن طبیعی باشند.

فاصله بیشتر بین دندانها همان اثرات ازدست رفتن یک دندان را بصورت شدیدتر نشان می دهند. عدم زیبایی، مشکلات پخش نیروی جویدن ، درد در مفاصل فک پایین و مشکلات تکلمی از موارد مورد شکایت بیماران می باشد.

درمان:
1- بریج های چند واحـدی ) با تراش دندان های پایه کناری ( که تعـداد دندان های پایـه باید متنـاسب با طول بی دندانی باشد.
2- پارسیل متحرک که مشکلات تکلمی، جویدن و اجتماعی ایجاد می کند.
3- بریج ها یا روکشهای ساپرت شونده با ایمپلنت به تنهایی یا در ترکیب با دندان طبیعی.


پ- زمانی که یک یا بیش از یک دندان از انتهای هر قوس دندانی از دست رفته باشد و تنها یک سمت، دندان طبیعی باشد.

از دست دادن دندانهای قوی در عقب قوس دندانی که وظیفه جویدن و آماده کردن غذا برای هضم دارند باعث آسیب به حرکات جویدن می شود. دندانهای باقیمانده به سمت فضای خالی حرکت می کنند و تماس بین دندانها از دست می رود. همچنین دندانهای قوس مقابل نیز به طرف فضا حرکت می کنند و مشکلات مفاصل فک پایین نیز رخ می دهد.

درمان:
درمان فکهای انتهای آزاد سخت می باشد چون تنها در یک سمت دندان وجود دارد.
1- پارسیل متحرک فک بالا یا پایین. پارسیل ممکن است به عنوان جسم خارجی احساس ناخوشایندی ایجاد و مشکلات تکلمی و جویدن ایجاد نماید.
2- ایمپلنت به عنوان دندان پایه دوم بریج. در حالیکه پایه اول دندان طبیعی است، یا اینکه بریج کلا بوسیله ایمپلنت در هر دو طرف ساپرت شود.

ت- زمانی که کلیه دندانهای یک یا هر دو فک از دست رفته باشد.

بی دندانی کامل فک بالا و پایین با هم یا به تنهایی منجر به مشکلات بسیار زیادی می شود. جویدن و صحبت کردن از مشکلات اصلی بیماران بی دندان می باشد. از آنجا که دندان ها که عامل ساپرت عضـلات صورت هستند دیگر وجود ندارد، بیمار حالت صورت مسنی خواهد داشت.

درمان:
* پروتز کامل متحرک. با وجودی که اکثر بیماران مشکلی از لحاظ گیر پروتز در فک بالا به دلیل نیروی مکشی در کام ندارند ولی مشکلات تکلمی و جویدن همچنان باقی است. عدم گیر یا ثبات پروتز فک پایین مشکل اساسی بیماران بی دندان می باشد و با گذشت زمان و تحلیل بیشتر استخوان بدتر هم می شود که تا حدودی با ریلاین پروتز و گذاشتن آستر تا مدتی برطرف می شود. ریلاین کردن متعدد منجر به لق شدن شدید پروتز و سخت تر شدن صحبت کردن و جویدن می شود.

مراحل جایگزینی ایمپلنت

ابتدا جراحی جهت قرار دادن پایه ایمپلنت انجام میشود. جراحی تا چندین ساعت ممکن است طول بکشد و سپس حداکثر 6 ماه وقت لازم است تا استخوان حول این پایه رشد کرده و آن را محکم در برگیرد. بعضی ایمپلنتها نیاز به یک جراحی ثانویه دارند تا یک رابط (Post)، پایه را به دندان جایگزین متصل کند. در سایر انواع ایمپلنتها، پایه و رابط بهم متصل هستند و همزمان قرار داده میشوند. پس ازچندین هفته که لثهها بهبود یافتند، مرحله بعد شروع میشود. دندانهای مصنوعی ساخته شده و به قسمت رابط پایه متصل میشوند. چون چندین بار امتحان دندانهای مصنوعی جهت تنظیم دقیق وضعیت آنها لازم است، این مرحله ممکن است یک یا دو ماه بطول بیانجامد. جراحی ایمپلنت ممکن است در مطب دندانپزشک (تحت بیحسی موضعی) و یا بیمارستان (تحت بیهوشی عمومی) انجام شود. داروهای ضد درد معمول و گاهی آنتی بیوتیک تجویز میشود. دندانپزشک دستورات لازم جهت نحوه رعایت بهداشت دهان و نوع رژیم غذایی را به شما خواهد داد.