انسداد راه های هوایی
چک کردن abc - باز بودن راه هوایی، تنفس و گردنش خون
با فرض اینکه مصدوم بیهوش است
اولین اقدامی که شما به عنوان امدادگر در برخورد با یک مصدوم با سطح هوشیاری پایین (یا بیهوش) باید انجام دهید، چک کردن ABC است.
A یا (Air way): بررسی باز بودن راه هوایی. این کار به عقب کشیدن سر مصدوم برای باز کردن راه هوایی انجام می شود. تمیز کردن داخل دهان و حلق به کمک انگشت و به صورت جارویی نیز باید انجام شود.
B یا (Brithing): بررسی تنفس مصدوم. آیا مصدوم نفس می کشد؟ این کار با نزدیک کردن گوش به دهان بیمار و با روش شنیدن صدای تنفس، دیدن حرکت قفسه سینه و احساس گرمای تنفس روی گونه انجام می شود.
C یا (Circulation): بررسی کامل و بی نقص بودن گردش خون و اطمینان از صحت کار همه اجزا خون رسان است. این کار را چک کردن نبض دست، نبض وریدی، نبض زیر بازو یا ران انجام می شود.
به زبان ساده تر؛ به محض اطمینان از بیهوش بودن مصدوم باید مطمئن شوید مصدوم نفس می کشد و قلبش به درستی کار می کند. این کار را با گوش دادن به صدای تنفس مصدوم و دیدن و حس کردن حرکت سینه و گرمای بازدم می توانید انجام دهید.
اگر مصدوم نفس نمی کشید و یا تنفس با اشکال داشت در اولین اقدام باید مصدوم را طابق باز خوابانیده و چانه را به سمت عقب کشید تا راه هوایی باز شود. در این وضعیت مجددن وضعیت تنفس مصدوم را چک می کنیم. اگر مصدوم نفس نمی کشید باید عملیات احیاء قلبی ریوی یا CPR را آغاز کرد. اما در صورت برگشت تنفس عادی (با شرط اطمینان از عدم آسیب دیدگی ستون فقرات و گردن) مصدوم را در وضعیت احیا یا Recovery Position قرار میدهیم و به سراغ ارزیابی ثانویه می رویم.
وضعیت احیا یا Recovery Position در درس های بعد توضیح داده می شود.
سوال: چرا برای باز کردن راه هوایی باید چانه را به سمت عقب کشید:
همانطور که در تصویر مشخص است در حالت عادی که فرد به صورت طاق باز خوابید مجاری هوایی تحت فشار بوده و تا حدی بسته است. در حالت هوشیاری به دلیل وجود ماهیچه های مختلف و هوشیاری این ماهیچه ها راه هوایی بسته نمی شود اما در حالت بیهوشی با از بین رفته قدرت ماهیچه ها این مسیر بسته شده و شخص امکان تنفس را از دست می دهد. به همین دلیل لازم است در برخورد با مصدوم بی هوش در اولین اقدام با عقب دادن چانه مسیر هوایی او باز شود.
در گذشته باز کردن راه هوایی با گذاشتن دست زیر گردن و بلند کردن گردن انجام میشد. امروزه این روش به دلیل احتمال آسیب به ستون فقرات پیشنهاد نمی شود.
کاربرد در برنامه های طبیت گردی:
فرض کنید در یک برنامه طبیعت گردی یکی از همسفران شما به دلیلی بیهوش شد و شما مجبور شدید او را چند ساعت با تختی که از شاخ و برگ درختان ساخته اید تا اولین نقطه متمدن برسانید. آیا قرار دادن طاق باز مصدوم مجاز است؟
جواب:
خیر! مصدوم در این حالت ممکن است در اثر انسداد راه هوایی تلف شود.
راه حل:
بهترین روش حمل مصدوم با شرط نبود محدودیت خاصی روش Recovery Position است. در این حالت راه هوایی کاملا باز است. (وضعیت احیا یا Recovery Position در درس های بعد توضیح داده می شود)
روش دیگر قرار دادن جسمی مانند یک کوله پشتی پشت مصدوم است که سر و گردن مصدوم به سمت جلو یا پایین متمایل شود. البته این حالت خطرناک است و به دلیل احتمال افتادن مصدوم به جلو یا طرفین و همچنین احتمال آسیب به سر و گردن توصیه نمی شود.
در گذشته های دورتر در چنین شرایطی زبان مصدوم را با یک پارچه گره زده و دو سر پارچه را دور گردن یا سر مصدوم گره میزدند. در این شرایط زبان بیمار مهار شده و تا حد زیادی احتمال بسته شدن راه هوایی کاهش پیدا می کند.
راه حل علمی:
ابزاری به اسم Airway اختراع شده است که توسط آن میتوان راه هوایی مصدوم را باز نگه داشت. این ابزار در اندازه های مختلف قابل تهیه است و میتوان آن را در جعبه کمک های اولیه قرار داد.
هماهنطور که در شکل دیده می شود این ابزار لوله مانند یک مسیر هوایی از دهان تا ابتدای نای ایجاد می کند که قابل انسداد نیست.
روش قرار دادن Airway:
Airway را به صورت برعکس باید قرار داد. یعنی ابتدا باید آن را 180 درجه برخلاف آن چیزی که بعدن قرار است قرار دادن شود وارد کرد و سپس با یک چرخش 180 درجه ای آن را ثابت کرد. برای فهم بیشتر به شکل مراجعه کنید.
تعیین اندازه Airway:
تعیین اندازه Airway مطابق شکل بر اساس فاصله بین گوشه لب و چانه مصدوم است
آسپیراسیون:
یکی از مشکلات شایعی که در مصدومان بی هوش رخ میدهد خروج محتویات معده از طریق مری به حلق و دهان است. این مشکل به دلیل شل شدن دریچه بین مری و معده است که کنترل آن در اثر بیهوشی از دست می رود.
محتویات معده پس از خروج میتواند وارد نای و سپس شش ها شده و موجب خفه شدن مصدوم گردد. حتی در صورت ورود مقدار کمی از این مواد به شش ها به دلیل وجود مواد اسیدی و باکتری های گوناگون میتواند باعث بروز عفونت در شش ها شده که درمان دشواری دارد. پس ضروری است در مصدومان بیهوش به شدت مراقب آسپیره کردن بود.
ابزار In-tube:
قرار دادن Airway هرچند که مانع بسته شدن راه هوایی می شود اما جلوی آسپیره کردن بیمار را نمی گیرد. به همین دلیل ابزار دیگری اختراع شده که در اصطلاح به آن Intube یا "لوله گذاری داخل تراشه" میگویند. این ابزار جزء دسته ابزارهای پیش بیمارستانی نیست و پرسنل کمک های اولیه نیز از آن استفاده نمی کنند. اما داشتن حداقلی از دانش استفاده از آن مفید است.
Intube یک لوله قابل ارتجاع و دراز است که از طریق دهان یا بینی وارد نای شده و یک مسیر دائمی برای تنفس بیمار یا مصدوم ایجاد می کند. برای نصب این لوله مسیر باید توسط یک وسیله میله مانند باز شده و سپس لوله به داخل تراشه فرستاده شود.
Intube در انتهای خود یک قطعه بادکنک مانند دارد که پس از قرار گرفتن در داخل تراشه باد شده و مسیر نای را به طور کامل از اطراف خود مسدود می کند. به این ترتیب احتمال ورود محتویات معده صفر می شود.
خارج کردن جسم از مجاری تنفس - مانور هایملیخ (هایملیچ)- چست تراست
